توهم چیست و چه بیماری‌هایی در بروز آن نقش دارند؟

توهم احساسی است که واقعی به نظر می‌رسد، اما در حقیقت توسط ذهن شما ایجاد می‌شود. توهم می‌تواند روی تمام حواس پنچ‌گانه تأثیر بگذارد. برای مثال، ممکن است یک تصویر غیرواقعی ببینید یا صدایی را بشنوید که سایر افراد حاضر در اتاق نمی‌توانند آن را بشنوید. علت توهم متنوع است و می‌تواند از بیماری‌های روانی تا عوارض جانبی داروها و بیماری های جسمی متغیر باشد.

بسته به علت توهم باید برای درمان به روانپزشک، متخصص مغز و اعصاب یا پزشک عمومی مراجعه کنید. درمان بیماری‌ زمینه‌ای می‌تواند به رفع توهم کمک کند. همچنین ممکن است پزشک راهکارهای دیگری مانند افزایش زمان خواب را توصیه کند. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا با انواع توهم و دلایل بروز آن آشنا شوید.

انواع توهم

توهم ممکن است بینایی، بویایی، چشایی، شنوایی یا لامسه را تحت تأثیر قرار دهد.

توهمات بصری

توهم بصری (Visual hallucinations) شامل دیدن اشیاء، افراد یا نورهایی می‌شود که وجود ندارند. به‌عنوان مثال، ممکن است فردی را ببینید که در اتاق نیست یا چراغ‌های چشمک‌زنی را مشاهده کنید که هیچ کس دیگری نمی‌تواند آن‌ها را ببیند.

توهمات بویایی

توهم بویایی (Olfactory hallucinations) حس بویایی شما را درگیر می‌کند. برای مثال، ممکن است هنگام بیدار شدن در نیمه شب بوی نامطبوعی به مشام شما برسد یا احساس کنید که بدنتان بوی بدی می‌دهد، در حالی که در واقعیت این‌طور نیست. علاوه بر این، ممکن است عطرهایی مانند بوی گل را استشمام کنید که برای شما لذت‌بخش است.

توهمات چشایی

توهم چشایی (Gustatory hallucinations) شبیه‌ی توهم بویایی است، اما به جای بویایی حس چشایی شما را درگیر می‌کند و باعث می‌شود طعم‌هایی را حس کنید که اغلب عجیب یا ناخوشایند هستند. یکی از علائم نسبتاً شایع در مبتلایان به صرع توهم چشایی است که اغلب باعث احساس طعم فلز در دهان می‌شود.

توهمات شنوایی

توهم شنوایی (Auditory hallucinations) از رایج‌ترین توهماتی است که ممکن است یک فرد تجربه کند. در این شرایط ممکن است صدای شخصی را بشنوید که با شما صحبت می‌کند یا به شما می‌گوید که کارهای خاصی را انجام دهید. صدا ممکن است عصبانی، خنثی یا صمیمی باشد. نمونه‌های دیگر این نوع توهم شامل شنیدن صدای راه رفتن افراد در اتاق یا ضربه زدن مکرر است.

توهمات لمسی

توهمات لمسی (Tactile hallucinations) شامل احساس لمس یا حرکت روی بدن می‌شود. برای مثال، ممکن است احساس کنید که حشرات روی پوست شما می‌خزند یا اندام‌های داخلی شما در حال حرکت هستند. همچنین احتمال دارد دست‌های کسی را روی بدن خود احساس کنید.

علت توهم

عوامل مختلفی در بروز توهم نقش دارند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

دیابت

زمانی که قند خون شما برای مدت طولانی بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است دچار توهم شوید. اگر قند خون به بیش از ۶۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برسد، به سندرم هیپرگلیسمی هیپراسمولار مبتلا می‌شوید. این سندرم یکی از عوارض جدی دیابت است که باعث تشنگی شدید، تب، گیجی و توهم می‌شود. در این شرایط برای کاهش قند خون و تأمین مایعات و الکترولیت‌های مورد نیاز بدن به داروهای تزریقی یا داخل وریدی (IV) نیاز دارید.

اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک اختلال روانی جدی است که تفکر، رفتار و احساسات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با علائم مختلفی مثل توهم و هذیان‌ همراه است. این بیماری عملکردهای روزانه‌ی فرد را مختل می‌کند و مبتلایان به آن به درمان مادام‌العمر نیاز دارند. درمان سریع و به موقع می‌تواند قبل از بروز عوارض جدی به کنترل علائم بیماری کمک کند.

شنیدن صداهای غیرواقعی در سر یکی از علائم رایج اسکیزوفرنی است که حدود نیمی از بیماران به آن مبتلا می‌شوند. بعضی از افراد هم ممکن است دچار توهمات بصری شوند. در حال حاضر، پزشکان علت بروز این علائم را نمی‌دانند، اما معتقدند که ترکیبی از عوامل مختلف شامل تغییرات مغز، ژنتیک و محیط در بروز آن‌ها نقش دارند. داروهای ضد‌روان‌پریشی می‌توانند به کاهش این علائم کمک کنند.

بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده‌ی سیستم عصبی است که روی حرکات بدن تأثیر می‌گذارد. غالباً علائم این بیماری به تدریج و از یک سمت بدن شروع می‌شود و خود را به صورت لرزش اندام‌ها، کند شدن حرکات، سفتی عضلات و تغییر گفتار نشان می‌دهد. بیشتر این علائم به دلیل از بین رفتن سلول‌های عصبی سازنده‌ی دوپامین ایجاد می‌شوند. دوپامین یک پیام‌رسان شیمیایی است که کاهش آن به فعالیت غیرطبیعی مغز منجر می‌شود. علت بیماری پارکینسون ناشناخته است، اما احتمالاً ژن‌ها و بعضی از سموم در بروز آن نقش دارند.

بیش از نیمی از مبتلایان به این بیماری دچار توهم یا هذیان می‌شوند و معمولاً توهمات بصری دارند. کارشناسان از علت دقیق بروز این علائم آگاه نیستند، اما به نظر می‌رسد که تغییر مغز که در اثر خود بیماری یا استفاده از روش‌های درمانی ایجاد شده، در بروز آن‌ها مؤثر است. ممکن است پزشک از داروهای ضدروان‌پریشی برای کنترل توهمات در این بیماران استفاده کند.